Özgür Mehmet Kütküt
Yeni bir hayatı düşlediğiniz olur mu? Düşlemeyi bıraksam yaşlanırım gibi gelir bana. Bir tür “şehirli romantizmi” değil anlatmak istediğim. Örneğin, “doğaya dönelim” konulu 3-5 saatlik sohbetler sonrasında bununla ilgili hiçbir şey yapmamak katlanılamaz gelir bana.
Gidenlerin yakın dostuyum. “Giderim bak”çılara mesafeliyim. Ne düşlüyorsam onun yolunu açmak için çalışmak gerektiğine inanırım. Çalışmadan nasıl yaşar insan? Son 30 yılda emeğin özgürleşmesiyle, emekten özgürleşme arasında bir ayrım kalmamış gibi davranıldığı için bunu soruyorum.
Yeniyi düşlemek için gücü hep sanatta bulurum. Perspektif, bu düşün ilk adımı… Bir şeyi resmedeceğimizi düşünelim. Sonsuz olasılıkta farklı açıdan onu resmedebiliriz. Hepsinin anlamları bizim ve izleyenler için farklı olacaktır. O açıya karar verdiğimiz an ya tekrarlarız, ya da yenisini yaratırız. Tekrarlamanın da kötü olduğunu düşünmem. Orada da yeninin başka görünümleri olur. Ama perspektifimizi değiştirmeyi bir deneyelim.
İşte bu resmi yapan Yuri Pimenov’un ufak bir perspektif değişikliği ve aklı bize bu tarihi belgeyi sunar. Pimenov fotoğraf makinesinin kadrajından bakar gibi araba kullanan kadını resmeder. 1937’de yaptığı resminin adı Yeni Moskova. Kadınlar ile arabanın ilişkisi günümüzde nasıl bir hafızalarımızı yoklayalım ve konuşmaya devam edelim.
Araba fuarlarında kadınlar modeldir. Trafiğin aksaması kentin ve kent hayatının örgütlenmesinde değil kadınların şoförlükleriyle ilişkilendirilir. Her ne hikmetse erkekler 12 yaşında babalarının kucağında arabayla tanıştıklarını hemen unuturlar. Örneğin Suudi Arabistan’da kadınların araba sürmesine rejimin izin vermesi ilerleme olarak görülür. Tabi bir de ağır vasıta sürücüsü kadınlar var. Onlar muhakkak haber olurlar. Bunların özetini araba, kadın kelimeleri ile internette arama yapınca da görüyorsunuz.
Arabanın özellikle ABD’de özgürlüklerle eş tutulduğunu biliyoruz. Ancak orada da kadınların araba sürmesinin 1937’de yaygın olmadığında da ortaklaşabiliriz. Pimenov’un bu resmi dünyada ilk kez kadınların arabayla bir kentte seyahat etmesini resmetmekle kalmıyor. Yerleşik değerlerimizin kökenlerine de bizi götürüyor. Bu resmi düşlemek, işte o yeni hayatı gerçekleştirmek için çalışmanın ilk adımı. Sonra perspektifle birazcık oynamak gerekiyor, hepsi bu.
Fotoğrafı anımsatan perspektifle beraber Yeni Moskova belleğimizde kalarak bizi bugün için cesaretlendiren, kadın özgürleşmesinin toplumsal dönüşümdeki rolünü anımsatan ve yeniden düşlemeyi sağlayan bir resim. Ayrıca fotoğrafın etkilerinin resme içerilmesinin de başarılı bir örneği. “Asla fotoğrafla resim birbirine benzetilemez” diyenler oldu, tahmin edersiniz. Hiçbiri bir diğerinin ikamesi değildi ama kaçınılmaz olarak etkilenerek yeniyi oluşturdular.
Aslında yeni medya dediğimizin yarısı da budur. Etkilenerek iç içe geçme, farklı ifade tarzlarının birlikteliği ve üretimin bunların içinden ilerlemesi meselesi… Yine de bunu daha sonra yazayım çünkü meselenin ekonomi politiğini atlarsam eksik kalır.
Biz kendimizi sanata teslim edelim ve hızla değil, hazla seyredelim, okuyalım. Yeniyi orada ifade etmedikçe toplumsallaşan bir düş yaratmamız mümkün olmayacak.
